Steen en been klagen 

´Steen en been klagen´… Ik heb weinig twijfel dat menigeen weleens 'steen en been' heeft geklaagd. Die glansrijke taal doet bij velen vast een belletje rinkelen; het bekt tenslotte lekker, niet? Toegegeven, ook ik heb mij weleens – en bij tijd en wijle zelfs met de nodige regelmaat – aan deze uitdrukking verlustigd. Echter, de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik mij – ironisch genoeg – tijdens het gebruik ervan tevens heb bezondigd aan een krachtig staaltje laksheid. Waarom? Achteloos sprak ik uit 'steen en been te klagen' zonder mij ook maar een seconde te bezinnen op de precieze betekenis en – misschien zelfs nog belangrijker – de eigenlijke herkomst ervan… Betreurenswaardig, al zeg ik het zelf. In ieder geval niets om trots op te zijn. Welnu, hoog tijd voor verandering – en bovenal herstel! Daar komt 'ie.

Toevalligerwijs enigszins naar analogie van het spreekwoord 'bergen verzetten', dat overigens een zeer lezenswaardige herkomst en betekenis heeft, heeft de uitdrukking 'steen en been klagen' zijn wortels diep verankerd in de roerige tijden van de middeleeuwen. 'Roerig' schrijf ik met een reden, omdat het tijdperk nog altijd in overwegende mate wordt gekarakteriseerd door een tijd van ontbering, noeste arbeid en sombere vooruitzichten voor velen. In de grauwe wereld van toen, waarin veelal ziekte en tegenspoed het straatbeeld domineerden, zochten de gepijnigden daarom logischerwijs hun toevlucht naar de grafgesteenten van heiligen  - waarin of waaronder hun gebeenten werden bewaard. De getergde zielen hadden de ijdele hoop op verandering, dusdanig zelfs dat zij daarbij in de meeste gevallen zworen… De grafsteen of het stenen altaar ('steen') waarin de botten ('been') van de heiligen werden bewaard, stond daarom oorspronkelijk veeleer symbool voor de uitdrukking dat men aldaar 'steen en been zwoor'. Na verloop van tijd besloot men evenwel niet langer slechts te 'zweren' bij 'steen en been'; integendeel zelfs. Zij bedienden zich namelijk steeds vaker van luidkeels gemopper, gejammer en alleszins hevig gezucht. Niet bepaald fluweel voor de oren van de heiligen, lijkt me…

'Steen en been zweren' heeft de tand des tijds kennelijk niet doorstaan, omdat 'steen en been klagen' de thans vigerende uitdrukking is. Nodeloos te zeggen dat het grieven van velen destijds aldus de overhand kreeg. Hoewel de middeleeuwen inmiddels lang passé zijn, blijft 'steen en been klagen' heden ten dage onverminderd relevant. Doch 'relevant' op ieders eigen, soms eigenaardige manier… Zo fungeert de uitdrukking vermoedelijk voor de meesten als een rake uitlaatklep voor alledaags ongemak of kleine tegenslagen, terwijl 'steen en been klagen' voor anderen misschien juist fungeert als een probaat middel om verbondenheid te voelen. Een potje collectief klagen is tegenwoordig immers niet weg te denken, en velen lijken dat overigens ook niet uit de weg te (willen) gaan. Tot hen richt ik mij tot slot: wees toch beducht op overmatig klagen! Een voortdurende focus op hetgeen misgaat, verzwakt ons vermogen uitdagingen aan te (willen) gaan en knaagt aan ons gezonde streven obstakels te (willen) overwinnen… Veerkracht aldus ten spijt.