Het Leeuwendeel

Het leeuwendeel betekent zoveel als het grootste deel. In de spreektaal wordt dit spreekwoord tegenwoordig niet meer zoveel gebezigd, maar de meeste mensen zullen het wel eens hebben gehoord en zullen wel weten wat het betekent. Maar waarom valt van alle dieren nu juist de leeuw de eer toe om het grootste gedeelte ergens van toebedeeld te krijgen? Er zijn andere dieren die meer voedsel per dag eten dan de leeuw, en ook andere dieren die net zo hoog in de voedselketen staan. De verklaring voor dit spreekwoord moet dan ook niet gezocht worden in de logica, maar – wederom – in een sprookje. Een sprookje dat dit maal afkomstig is uit een bundel van verhalen opgetekend door de Romeinse Phaedrus, een dichter uit de 1e eeuw na Christus. Het fabeltje is hoogstwaarschijnlijk ontleend aan de Griekse dichter Aesopos, die enkele eeuwen voor de geboorte van Christus leefde. 

Zoals veel sprookjes gaat ook dit sprookje over een groep dieren. Een leeuw, een koe, een geit en een kip gingen gezamenlijk op zoek naar eten. Het duurde niet al te lang voordat de leeuw een hert gevangen had. Maar toen de leeuw het eten in vier delen had gedeeld, pakte hij het eerste deel zelf, met de woorden “Ik neem het eerste deel, omdat ik leeuw heet”. De leeuw vervolgde: “Het tweede deel zullen jullie mij toedelen, omdat ik sterk ben. Dan omdat ik meer waard ben, zal mij het derde deel toekomen”. En onder de smachtende ogen van de andere dieren pakte hij ook het laatste deel met de woorden “en iemand zal iets ergs overkomen, als diegene het vierde deel aan zal raken.”

Zo kwam het, dat de leeuw zich alle delen had toegeëigend, en daarmee het spreekwoordelijke leeuwendeel had verkregen. In wezen bevat het spreekwoord dus een zekere negatieve connotatie; het grootste deel is onrechtmatig, althans onrechtvaardig verkregen. Deze betekenis is door de jaren echter blijkbaar verdwenen, zodat het tegenwoordig nog slechts het grootste deel betekent. Of dit te wijten is aan toeval of aan een steeds meer amorele maatschappij waarin het nemen van meer dan rechtvaardig is steeds veelvoorkomender wordt, of aan iets heel anders, laat ik aan de discussie in de reacties over.