Bakkie pleur

Zoals in het artikel van vorige week aangekondigd deze week een blog over koffie, een bakkie troost of leut, het zwarte goud. Ook wel een bakkie pleur genoemd. Vrijwel iedereen drinkt het wel eens, velen zelfs regelmatig. Maar waarom is het nu eigenlijk dat koffie deze aparte bijnaam heeft gekregen? Etymologen zijn het helaas niet eens over de oorsprong. Zowel de geografische als inhoudelijke herkomst van het ‘bakkie pleur’ is onderwerp van discussie. Waar het gaat om de stad/regio waar de uitdrukking vandaan komt kunnen we kiezen, afhankelijk van naar welke bron gekeken wordt, tussen Den Haag, Rotterdam, en – opmerkelijk genoeg – Leiden. Deze discussie laat ik hier kortheidshalve achterwege – de geïnteresseerden kunnen uiteraard verder lezen bij de genoemde bronnen – en ik duik in plaats daarvan in de theorieën aangaande de inhoudelijke herkomst.

De naar mijn mening minst waarschijnlijke uitleg van de bijnaam vertelt het verhaal van koffie die ‘gepleurd’ wordt. Van de zakken met bonen, tot aan het kopje zwarte drab op de koffietafel, wordt het goedje gepleurd. En vandaar, zo wil deze uitleg ons doen geloven, noemen wij het een bakkie pleur. Een andere, al enigszins geloofwaardiger uitleg, zoekt zijn heil in de herkomst van zovele woorden die wij tegenwoordig bezigen: de Franse taal. In wezen is de reden dat het een bakkie pleur wordt genoemd precies dezelfde als waarom koffie soms wordt aangeduid als een bakkie troost: na een lange dag of een zware nacht biedt een sloot cafeïne enige soelaas in wat soms toch wel een treurig leven kan lijken. Maar in plaats van het redelijk makkelijk de begrijpen ‘troost’, is ‘pleur’ in deze context afgeleid van het Franse ‘pleurer’ (voor de francofoben onder ons: pleurer betekent huilen).

Hoe mooi deze vorige uitleg ook moge zijn, ik zet mijn geld in op de uitleg die ik zowel het waarschijnlijkste als het leukste vind. Een uitleg die zich baseert op een mooi (oud)Hollands gebruik. In vroeger tijden, en tegenwoordig in sommige kringen nog steeds, is het zeer gebruikelijk om een kennis of vriend die op bezoek is een kopje koffie voor te schotelen wanneer het bezoek ten einde loopt. Voeg daarbij dat weggaan in bepaalde milieus synoniem is voor ‘oppleuren’, en het kopje koffie ontstaat als onuitgesproken gebaar om ‘op te pleuren’. Niet lang hoeft het dan te duren voordat deze combinatie is verworden tot een ‘bakkie en nou oppleuren’, ‘bakkie oppleuren’ en tenslotte ‘bakkie pleur’.

Bedenk uzelf de volgende keer wanneer u een gast een kopje koffie aanbied of u het presenteert als een bakkie troost, een bakkie pleur, of gewoon een kopje koffie.